در زندگی همواره انتخاب هایی وجود دارد که باید همه ی جوانب آن را، قبل از تصمیم گیری بررسی کنیم.
این مسئله در تصمیم گیری های مالی اهمیت بالاتری پیدا می کند، چرا که با یک تصمیم اشتباه، سرمایه ما به خطر می افتد. برای سرمایه گذاری در بازار سهام نیز ریسک ها و اشتباهات رایجی وجود دارد که در این مقاله به بررسی آنها می پردازیم، چرا که اگر سرمایه گذار از اشتباهات خود آگاهی نداشته باشد ممکن است بارها و بارها آنها را تکرار کند.
مفهوم ریسک
در لغت، ریسک به معنای خطر کردن و خطرپذیری است و در اصطلاح مالی، نوسانات در بازدهی مورد انتظار معنی شده است. ریسک به فرآیند شناسایی، تحلیل و کنترل عواملی که ممکن است باعث ضررهای بالقوه در سرمایه‌گذاری گردد، گفته می‌شود.
به عبارت ساده‌تر ریسک همان اختلاف میان میزان بازده واقعی و بازده مورد انتظار و تغییرات احتمالی بازده آن دارایی در آینده مورد نظر است.
ریسک در بازار بورس به زبان ساده به معنای میزان احتمال به خطر افتادن سرمایه است. این ریسک گاهی به دلیل ضعف دانش تحلیل‌گری شما و گاهی به دلیل شرایط اقتصادی یا سیاسی حاکم بر کشور به وجود می‌آید.
بدون شک در هر بازار و هر تجارتی سود و زیان وجود دارد و مهارت ها و توانایی هاست که افراد را در هر تجارتی از زیان به سمت سود حرکت می دهد. البته تمام این تجارب به وسیله‌ی آموزش به وجود نمی آید، بلکه گذر زمان و حضور شخص در فراز و نشیب‌های بازار، این تجارب ارزشمند را شکل می دهند.
مدیریت ریسک
مدیریت ریسک به اقداماتی گفته می‌شود که در برابر خطرات احتمالی از دست رفتن سرمایه و ضرر انجام می‌شود. و از آنجا که خطرات مالی برای سرمایه گذاری های مختلف نظیر املاک، طلا، سکه، سهام رمز ارز، پول و… وجود دارد دانستن روش مدیریت دارایی ها ضروری است.
مدیریت ریسک به چارچوب و برنامه‌هایی گفته می‌شود که خطرات احتمالی را ارزیابی کرده و معامله‌گر یا سرمایه‌گذار با استفاده از آن می‌تواند ریسک های موجود را پیش بینی و کنترل کند.
روش های مدیریت ریسک در بورس
برای مدیریت ریسک در بورس ابتدا باید بتوان آن را شناسایی کرد.
- شناسایی ریسک: اولین گام برای ارزیابی هر ریسکی، شناسایی نوع ریسک است. در این مرحله متوجه خواهید شد که آیا این ریسک قابل کنترل است یا نه. به عنوان مثال ریسک ناشی از رویدادهای اقتصادی،سیاسی، جنگ، تورم و … خارج از کنترل سرمایه‌گذار بوده و نمی‌توان از آن اجتناب کرد.
- میزان تاثیر: وقتی ریسک‌ها شناسایی شدند، باید میزان تأثیر آنها را بررسی کرد. سپس ریسک‌های پیش‌بینی شده باید بر اساس درصد احتمال وقوع و میزان خسارت احتمالی رتبه‌بندی شوند.
- تعیین استراتژی: وقتی ریسک‌ها را بر اساس میزان احتمال و میزان خسارت رتبه‌بندی کردید، باید استراتژی‌هایی را برای مدیریت آنها به کار بگیرید.
بازده چیست؟
ریسک در بورس همواره با مفهوم بازده در ارتباط است. بازده، پاداشی است که یک معامله گر با پذیرش درصد مشخصی از ریسک و در یک دوره زمانی معین، به دست می آورد.
بازده را می توان به دو نوع تقسیم بندی کرد:
- بازده مورد انتظار
- بازده واقعی
۱- بازده مورد انتظار؛ بازدهی که سرمایه گذاران طبق تحلیل انتظار دارند در زمان مشخصی به آن برسند را بازده مورد انتظار می نامند. برای مثال، شما طبق یک تحلیل انتظار بازده ۵۰ درصدی در دو ماه، از یک سهم دارید.
۲- بازده واقعی؛ بازدهی است که پس از پایان مدت زمان سرمایه گذاری، محقق می شود. در مثال بالا، سهم مورد نظر پس از دوماه ۳۰ درصد رشد داشته است که بازده واقعی سهم است.
ریسک و بازده به یکدیگر وابسته اند.
- هر چه میزان بازده مورد انتظار شما بیشتر باشد باید ریسک بیشتری را برای رسیدن به آن قبول کنید. نمی‌توان با پذیرش ریسک پایین، انتظار رسیدن به بازدهی بسیار بالا را داشت و هر چه ریسک سرمایه گذاری کمتر باشد سود و ضرر آن نیز کمتر می شود.
مدیریت ریسک در بازارهای مالی چیست؟
مدیریت ریسک در بازارهای مالی را می توان به پنج دسته کلی تقسیم کرد؛
- تعیین اهداف: در مرحله اول باید هدفتان از سرمایه گذاری و میزان ریسک پذیری خود را تعیین کنید.
- تشخیص ریسک‌ها: تعریف و شناسایی خطراتی که مستقیم و غیر مستقیم بر سرمایه گذاری تأثیر می گذارد.
- تخمین ریسک: میزان، شدت و دامنه ریسک را بر اساس تأثیر گذاری آن بر دارایی رتبه بندی می کنیم.
- تعریف واکنش‌ها: باید تعیین کنید در صورتی که خطرات پیش بینی شده به وقوع پیوست، چه واکنش و اقداماتی انجام دهیم.
- نظارت: دائما هوشیار باشید، دارایی های خود را بررسی کنید و از منابع مختلف اطلاعات کسب کنید.
انواع ریسک
ریسک بازار: ریسک طبیعی که همیشه و در همه حال در هر بازار مالی وجود دارد؛ ولی شما می‌توانید با مشخص کردن حد ضرر، ریسک بازار را به کمترین میزان کاهش دهید.
ریسک نقد شوندگی: به این معناست که شما وارد بازاری شده‌اید که قدرت نقد شوندگی در آن کم است یا احتمال دارد در معامله‌ای به هدفتان برسید که میزان سود آن کم است. حتی احتمال دارد حد ضرری که تعیین کرده بودید فعال شود اما برای سهمی که خریداری کردید در بازار خریداری وجود نداشته باشد.
ریسک عملیاتی: به سبد دارایی خود تنوع ببخشید، تا به حد قابل توجهی ریسک‌های مختلف را کاهش دهید. در این صورت اگر در یکی از سهام دچار ضرر شوید، سود سایر سهام این ضرر را متعادل می کند.
اشتباهات رایج در سرمایه گذاری های بورسی
- عدم درک صحیح از کارکرد شرکت مد نظر
اگر شما مدل کسب‌وکار یک شرکت را درک نکنید، به‌هیچ‌عنوان نباید اقدام به سرمایه‌گذاری بر روی سهام آن شرکت کنید. در حقیقت برترین راه اجتناب از این مسئله، ایجاد یک پرتفوی متنوع از صندوق‌های قابل معامله در بازار بورس است.
- عدم تعیین حد ضرر
در خرید هر سهم، یک حد ضرر برای آن سهم تعیین کنید. منظور از حد ضرر این است که اگر سهم مدنظر شما به مقدار مشخصی از ضرر رسید، اقدام به فروش آن کنید تا بیشتر ضرر نکنید. تعیین حد سود و حد ضرر قسمتی از مدیریت ریسک است که باید به آن پایبند باشید. با عباراتی مثل «بازار برمی‌گردد»، «این سهم، سهم بسیار خوبی است» و جملاتی این‌چنینی خودتان را گول نزنید و بلافاصله با فعال شدن حد ضرر سهم مدنظر خود، اقدام به فروش آن کنید.
- سرمایه گذاری تنها بر روی یک سهم
گاهی علاقه به یک سهم یا شرکت باعث می شود تا تنها بر روی یک سهم سرمایه گذاری کرده و میزان سود دهی یا ضر آن را بررسی نکنیم، یا از فروش آن اجتناب کنیم، اما نباید فراموش کنیم هدف ما از سرمایه گذاری سود آوری است.
- سرمایه گذاری با سرمایه اصلی
به خاطر بسپارید که وام، سرمایه اصلی قرار داده شده در بانک، پول حاصل از فروش خودرو، منزل یا وسایل ضروری خانه، سرمایه اصلی به‌حساب می‌آیند و نباید به‌هیچ‌عنوان با آنها اقدام به سرمایه‌گذاری در بازار بورس کرد. همواره با سرمایه مازاد خود سرمایه گذاری کنید تا در صورت از دست دادن آن، ضربه‌ای به روند عادی زندگی تان وارد نشود.
- عدم صبر کافی و عجول بودن
همواره در بازارهای مالی و علی‌الخصوص بازار بورس، رفتار عجولانه و عدم برخورداری از صبر کافی، یکی از ریسک‌ها و اشتباهاتی خواهد بود که ضررهای شدیدی را برای افراد به دنبال خواهد داشت.
وارن بافت در مورد اهمیت صبر در بازارهای مالی می‌گوید: موفقیت در بازارهای مالی شاید هوش زیادی نخواهد، ولی قطعاً صبر زیادی را طلب می‌کند و عدم برخورداری از صبر کافی، خطرناک‌ترین سم برای فعالان این بازارها است.
- جابجایی زیاد سهام
بهتر است سهام خود را کمتر جابه‌جا یا دستکاری کنید. درواقع برای یک سرمایه‌گذاری مطلوب، بهترین گزینه خرید و نگهداری سهم است، نه خریدوفروش و جابه‌جایی مکرر سهام‌های گوناگون. یکی از این دلایل بالا رفتن درصد کارمزد پرداختی شماست که از سود به دست آمده کم می شود.
- عدم آموزش کافی
کسب سود در بازار بورس، مختص افرادی است که دارای مهارت بالایی بوده و می‌دانند که به چه شکل باید معامله کنند. بسیاری از افراد صرفاً همین که یک سهم را خریده و در زمان بالا رفتن آن اقدام به فروش کنند در بازار بورس فعالیت می‌کنند و درک عمیق‌تری از مفهوم سرمایه‌گذاری در این بازار ندارند. تحلیل تکنیکال ، استراتژی های مالی و نکات بسیاری وجود دارد که باید قبل از شروع به سرمایه گذاری آنها را به درستی درک کنید. سود آوری از آموزش نشأت می گیرد.
- اقدام به زمان بندی بازار
زمان‌بندی موفق بازار، کاری بسیار دشوار بوده و حتی سرمایه‌گذاران حرفه‌ای نیز در بیشتر مواقع قادر نیستند این کار را به‌درستی انجام دهند. زمان بندی برای بازار یکی از اشتباهات سرمایه گذاران است. در حقیقت سود شما حاصل سهام موجود در پرتفوی و تصمیمات صحیح شماست و نه زمان بندی کردن بازار.
- انتظار بهبود شرایط
وقتی سهمی وارد ضرر می شود باید اقدام به فروش آن کرد، بسیاری از افراد در چنین شرایطی صبر می کنند تا سهم به قیمت قبلی برگردد به چنین خطایی « خطای شناختی » می گویند.
این دسته از افراد با انجام چنین ریسکی به ۲ شکل مختلف ضرر می‌کنند. اول اینکه آن‌قدر از فروش یک سهم ضررده اجتناب می‌کنند تا این ضرر ادامه پیدا کند و سهام آنها کلاً بی‌ارزش شود. اما ضرر دوم این است که سود احتمالی دیگر فرصت‌های بازار را نیز از دست می‌دهند.
- عدم رعایت تنوع پرتفوی
سرمایه‌گذاران عادی و مبتدی بایستی پرتفوی خود را بسیار متنوع تشکیل دهند تا در صورت وارد شدن یکی از سهام‌های آنها به محدوده‌ی ضرر، سود ناشی از دیگر سهام‌های آنها، این ضرر را جبران کند. به هیچ عنوان بیشتر از پنج الی ده درصد از دارایی خود را بر روی یک سهم سرمایه گذاری نکنید.
- غلبه احساسات بر منطق
در تمامی افراد فعال در بازار، ترس و طمع وجود دارد، کاملاً اجتناب‌ناپذیر است، ولی به‌هیچ‌عنوان نباید اجازه دهید تا چنین احساساتی بر شما غلبه کرده و آنها را در معاملات خود دخیل کنید.
- معاملات پی در پی
سرمایه‌گذار موفق، فردی نیست که هر روز اقدام به معامله در بازار کند؛ بلکه سرمایه‌گذاری موفق است که بداند چه زمانی دست به معامله بزند و چه زمانی فعالیتی در بازار انجام ندهد. برخی از زمان‌ها تنها باید نشسته و به بررسی بازار بپردازید تا در آینده سهم مطلوب‌تر و سودده تری را جهت سرمایه‌گذاری انتخاب کنید.
نتیجه گیری
ریسک ها و اشتباهات جز جدایی ناپذیر سرمایه گذاری هستند، اما نکته ی مهم این است که نسبت به این ریسک ها آگاهی داشته باشید و با یک برنامه اصولی وارد بازارهای مالی شوید. مدیریت ریسک در بورس برای جلوگیری از ضرر و کسب سود است. ریسک گاهی به دلیل ضعف دانش تحلیل‌گری شما و گاهی هم به دلیل شرایط اقتصادی یا سیاسی حاکم بر کشور به وجود می‌آید. قبل از هر گونه سرمایه گذاری اقدام به آموزش کرده و با کارشناسان این رشته مشورت نمایید سپس اقدام به سرمایه گذاری کنید.
سوالات متداول
۱– مفهوم ریسک در بورس چیست؟
مفهوم ریسک در بورس، احتمال ضرر کردن یا نرسیدن به بازده مورد انتظار است.
۲– آیا می توان ریسک سرمایه گذاری در بورس را کم کرد؟
بله. با استفاده از یک پرتفوی متنوع و سایر تکنیک های مدیریت ریسک، می‌توان ریسک سرمایه‌گذاری در بورس را کم کرد.
۳– انواع ریسک در بورس چیست؟
به طور کلی دو نوع ریسک در بورس وجود دارد؛ ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک. اولی در نتیجه شرایط سیاسی و اقتصادی حاکم بر کشور به وجود می‌آید و دومی به نوع عملکرد شرکت‌های بورسی برمی گردد.
مدیریت ریسک در بورس چیست؟
مدیریت ریسک در بورس به فرآیند شناسایی، تحلیل و کنترل عواملی که ممکن است باعث ضررهای بالقوه در سرمایه‌گذاری گردد، گفته می‌شود.
